In gesprek met Catherine Koekoek en boekpresentatie 'Kunnen wij het maken?'

Welke tactieken kunnen we inzetten voor een meer rechtvaardige en hoopvolle architectuur en stedenbouw? Hoe ziet een feministische ontwerppraktijk eruit, op kantoor en op de bouwplaats?

Te gast is Catherine Koekoek, co-curator van de IABR Nature of Hope en maker van de feministische architectuurpodcast Respons. Ze deelt inzichten uit de Practice Place, een reeks bijeenkomsten tijdens de IABR over de transformatie van de architectuurpraktijk. Én PAF presenteert de publicatie ‘Kunnen wij het maken? Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk’.

Tijdens de 11e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, Nature of Hope, die loopt van juni tot en met oktober, bracht Catherine Koekoek de architectuurgemeenschap samen in de Practice Place. In een reeks van zes bijeenkomsten over onderwerpen als de werkomstandigheden en nieuwe waardenmodellen, nodigde ze mensen uit die gezamenlijk een sleutel in handen hebben tot maatschappelijke verandering. Eén van die bijeenkomsten, Building Feminist Practice, was een samenwerking met PAF. De inzichten uit de reeks bracht ze samen in een Nieuw Narratief voor Architectuur en Urbanisme (NNAU). Tijdens de PAF-gespreksavond praten we verder met Catherine over de inzichten, en vragen we haar welke feministische tactieken ze inzet in haar eigen praktijk.

Wil jij ook bouwen aan je eigen feministisch toolkit? In het boek ‘Kunnen wij het maken? Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk’ brachten we 33 concepten en tactieken samen die kwamen bovendrijven tijdens 1,5 jaar van gesprekken bij PAF. Het is geen kant-en-klaar recept voor verandering, maar een vertrekpunt om te bouwen aan je eigen feministische architectuurpraktijk. We stellen het boek voor en praten samen verder over bouwstenen voor verandering in de architectuursector.

Hoe ziet de avond eruit?

19u00 - 19u30 Deuren open. We heten je welkom bij Stadsform.
19u30 - 20u15 Gesprek met Catherine Koekoek
20u15 - 20u45 Voorstellen boek ‘Kunnen wij het maken?’ door de auteurs
20u45 - 21u30 Gesprek in kleine groepen: building alliances
21u30 - 21u45 Conclusies
21u45 Napraten met een drankje

Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom! We zorgen steeds voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor ieders bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven.

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regulier / 15€ steunticket
Vooraf inschrijven via onderstaande link is noodzakelijk.

Past het beter bij je financiële situatie? Kies dan een gratis ticket.

We zoeken nog enkele helpende handen voor de opbouw, het schenken van drankjes en/of opruimen. Wil jij ons helpen en gratis toegang tot de avond? Stuur een mailtje naar mail@paf.community.

Boek ‘Kunnen wij het maken?
Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk’

Deze bundel bevat bouwstenen voor een meer gelijkwaardige en inclusieve sector die kwamen bovendrijven tijdens een eerste jaar van gesprekken bij PAF. Het is geen kant-en-klaar recept voor verandering, maar een vertrekpunt om te bouwen aan je eigen feministische architectuurpraktijk.

PAF (platform voor architectuur & feminisme) is een community waar vrouwen, en iedereen die zich betrokken voelt, kennis en ervaringen delen over de architectuursector in Vlaanderen en daarbuiten. We spreken over hoe de werkcultuur en vastgeroeste normen in de sector het gebrek aan perspectieven mede veroorzaken, én over hoe we vanuit alternatieve, feministische waarden kunnen vormgeven aan de architectuurpraktijk.

Het boekje is te koop op de PAF-avond of bestel jouw exemplaar nu al.

Met dank aan alle deelnemers en volgers van de PAF-community.

Auteurs: Evelien Pieters, Bart Tritsmans, Erinn De Waele
Tekstredactie: Emilie Lachaert
Fotografie: Tatjana Huong Henderieckx
Grafische vormgeving: Charlotte Wouters, Esther Couderé.
Partners: Stadsform, het Vlaams Architectuurinstituut, Boekhandel De Groene
Waterman en Mino Art Space & Agency.

De publicatie kwam tot stand met steun van de Vlaamse Overheid:

Hoe kunnen we voorwaarden scheppen voor feministische architectuur en stedenbouw? Hoe ziet een feministische praktijk eruit, op kantoor en op de bouwplaats? Hoe bouwen we aan een rechtvaardigere toekomst?  Co-curator Catherine Koekoek brengt, samen met PAF, de architectuurgemeenschap samen om kennis en ervaring uit te wisselen. De bijeenkomst is deel van de Practice Place op de Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam (IABR).

Hoe creëren we condities voor een duurzame en hoopvolle ontwerppraktijk? De 11e Internationale Architectuur Biënnale Rotterdam, Nature of Hope, roept de architectuurgemeenschap in de breedste zin op om samen te komen rondom de transformatie van de praktijk. 

De zoektocht naar architectuur als ecologische en relationele praktijk is diep geworteld in feministisch denken en handelen. Feministische ontwerpers verbreden wat architectuur kan zijn, op basis van verschillende vormen van kennis en ervaring. De laatste jaren is de aandacht voor de bijdrage van voorheen gemarginaliserde perspectieven op het veld toegenomen.

Deze bijeenkomst is erop gericht om verbindingen te leggen en versterken tussen architecten en stedenbouwkundigen die werken vanuit feministische waarden, en om kennis en ervaring uit te wisselen. Paulien Bremmer nodigt uit tot het verbeelden van de andere bouwplaats, en het Spaanse Pezestudio deelt tactieken voor ecofeministische stedenbouw.  

Building Feminist Practice is deel van een serie van bijeenkomsten in de Practice Place. De bijeenkomst wordt gedocumenteerd in een groeiend archief in de tentoonstelling, is de basis voor een podcastserie in samenwerking met De Architect. De uitkomsten van de Practice Place leiden tot een Nieuw Narratief voor Architectuur en Urbanisme (NNAU), dat feestelijk wordt gepresenteerd in het sluitingsweekend van deze biënnale.  

De bijeenkomst wordt georganiseerd door de IABR in samenwerking met PAF – platform voor architectuur en feminisme. 

De gesproken taal is Engels.

Dit evenement is volzet.

Let op: een ticket voor het evenement geeft geen toegang tot de tentoonstelling. Tickets voor de tentoonstelling Nature of Hope kunnen worden gekocht via deze link.

In this collaboration between PAF (platform for architecture & feminism) (Belgium), and architektur kollektiv (Germany), we invite women in architecture to reflect on their role and profession, to share their wisdom and/or questions and doubts with a younger generation of architects. Leading up to International Women’s Day these role models from Germany, Belgium, and The Netherlands share their letters with us in an online event on March 6th, 19:00. Please join us!

When studying architecture and entering the profession, one may feel overwhelmed by impressions, thoughts, and structural imbalances. With this project, we want to create a bond, a „we-feeling“ and an exchange between people, especially women*, and generations, in the architecture industry. „Letters to a Young Architect“ is meant to be a place to come back to whenever you need motivation, advice, and new trains of thought.

The Letter writers

Women architects from Germany, Belgium, and The Netherlands are writing a letter:

• Helga Blocksdorf - Helga Blocksdorf Architektur (Germany)

• Oana Bogdan, &bogdan (Belgium)

• Sylvie Bruyninckx - VIVA architecture (Belgium)

• Els Claessens & Tania Vandenbussche - ectv architecten (Belgium)

• Karin Hartmann - Visiting professor Claiming Spaces TU Wien, author Schwarzer Rolli, Hornbrille (Germany)

• Jacqueline Karpa - Plattform der Weibliche Architekt (Germany)

• Mechthild Stuhlmacher - Korteknie Stuhlmacher architecten (The Netherlands)

Online event

March 6th, 19:00 - 20:30, via Zoom, Live reading and discussion

Oana Bogdan, Sylvie Bruyninckx, Els Claessens & Tania Vandenbussche, Karin Hartmann, and Jacqueline Karpa will be joining us live via Zoom. We will read all of the letters and have a conversation. So get comfortable, grab your favorite drink, and tune in!

Be sure to reserve your spot in advance via the button below. We will send you the link on the day.

UAntwerpen x PAF

Hoe kunnen we bouwen aan een meer inclusieve en gelijkwaardige architectuuropleiding? Op maandag 26 februari gaan we met studenten, jonge en ervaren architecten en docenten in gesprek over de opleiding. We spreken over rolmodellen, het aanvullen van de canon, de werkcultuur en uitsluitingsmechanismen. Prof. Lara Schrijver (UAntwerpen) geeft een prikkelende inleiding, waarna we verder praten met een reeks sprekers en het publiek.

“The tutors are similar to the groups that dominate the architectural profession in general: the majority are white, middle-class men. Talk over the drawing boards includes a hidden curriculum on how to behave as an architect.” Dit schreef het feministisch collectief Matrix in 1984 over architectuuropleidingen. Waar staan we 40 jaar later?

Er lijken eindelijk stappen te worden gezet richting genderbalans onder docenten. Maar welke rolmodellen en voorbeelden krijgen studenten voorgeschoteld? Hoeveel niet-westerse architectuur en ontwerpen door vrouwen bevat de canon van referenties in het architectuuronderwijs?

En, hoe zit het die ‘how to behave as an architect’ – wie past er wel en niet in dat plaatje? Welke werkcultuur wordt architectuurstudenten aangeleerd? Welke uitsluitingsmechanismes zitten daarin verborgen?

Tijdens deze gespreksavond stellen we ons de vraag hoe we kunnen bouwen aan een meer gelijkwaardige en inclusieve architectuuropleiding. Waar liggen de sleutels tot positieve verandering? Welke acties kunnen we ondernemen om de opleiding toegankelijker te maken voor een diverse groep van studenten?

Prof. Lara Schrijver (Universiteit Antwerpen) zorgt voor een prikkelende inleiding. Daarna delen vrouwen vanuit verschillende perspectieven hun ervaringen en inzichten: van studenten en jonge architecten, tot ervaren zaakvoerders die lesgeven aan verschillende opleidingen.

Sprekers

Programma

18u30 - 19u00   Deuren open. We heten je welkom bij Stadsform.
19u00 - 20u20   Inleiding door Lara Schrijver en kringgesprek met sprekers op de eerste rij.
20u20 - 21u00  Gesprek in kleine groepen. Ook de sprekers nemen deel.
21u00 - 21u10   Conclusies en afronding.
21u10                 Napraten met een drankje.

 Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom! We zorgen steeds voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor elke bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven.

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regulier / 15€ steunticket
Past het beter bij je financiële situatie? Kies dan een gratis ticket.

Vooraf inschrijven via onderstaande link is noodzakelijk.

Samenwerking

Deze avond is een samenwerking tussen PAF en prof. Lara Schrijver van de Universiteit Antwerpen.

Gesprekkenreeks Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk

Hoe maken we de architectuurpraktijk in België meer inclusief en gelijkwaardig? Hoe kan het werken vanuit intersectioneel feministische waarden eruitzien? In deze reeks gespreksavonden verzamelt PAF bouwstenen voor een meer gelijkwaardige architectuurpraktijk. Elke avond belicht een andere kant: de opleiding, werkcultuur, participatie, representatie in de architectuurcultuur en voorbeelden van alternatieve architectuurpraktijken. Gasten en het publiek bespreken de belangrijke thema’s die een verschil kunnen maken in de zoektocht naar een meer gelijkwaardige sector.

MINO Art Space x Endeavour x PAF

(English text below)

Een gebrek aan genderbalans en diversiteit is niet alleen in een thema op architectenbureaus, maar ook voor wie er een stem hebben in het ontwerpproces. Welke attitudes en praktijken kunnen architecten ontwikkelen om meer effectief participatief te ontwerpen? Waar liggen de sleutels tot een grotere meerstemmigheid in stadsontwikkeling en architectuurprojecten? Op dinsdag 6 februari geeft omgevingspsycholoog Adeola Enigbokan toelichting op haar concept van de ‘shadow client’. Daarna gaan we in gesprek met Ama Koranteng-Kumi (Bloei & Groei en MINO Art Space) en Caroline Thaler (Endeavour). 

Omgevingspsycholoog Adeola Enigbokan geeft via een online verbinding een inleiding over het concept van de ‘schaduwklant’. Hiermee doelt ze op gebruikers die niet mee aan tafel zitten, en de vragen en noden die daardoor niet worden meegenomen in het ontwerpproces. Hoe krijgen we schaduwklanten beter in beeld en waarom is dat belangrijk?

Daarna praten Ama Koranteng-Kumi (directeur Bloei & Groei Amsterdam en MINO Art Space Antwerpen), Caroline Thaler (projectleider the Feminine City bij Endeavour) en het publiek verder, onder leiding van Evelien Pieters (initiatiefnemer PAF). Hoe kunnen we het concept van de schaduwklant inzetten? Wat zien we op dit moment gebeuren bij participatieve trajecten? Hoe kijken we naar begrippen als macht en gelijkwaardigheid in deze processen? Wat zijn bouwstenen om ontwerpprocessen en stadsontwikkeling inclusiever te maken?

Programma

19u30   Deuren open. We heten je welkom bij MINO Art Space.
20u00   Lezing en Q&A Adeola Enigbokan (Engels, via videocall)
21u00 Gesprek Ama Koranteng-Kumi en Caroline Thaler (Nederlands)
22u00          Einde event, napraten met een drankje

Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom! We zorgen steeds voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor ieders bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven. 

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regulier / 15€ steunticket
Past dit beter bij je financiële situatie, kies dan een gratis ticket. 

Vooraf inschrijven via onderstaande link is noodzakelijk.

Samenwerking

Deze avond is een gezamenlijk initiatief van MINO Art Space & Agency , Endeavour en PAF.

Gesprekkenreeks Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk

Hoe maken we de architectuurpraktijk in België meer inclusief en gelijkwaardig? Hoe kan het werken vanuit intersectioneel feministische waarden eruitzien? In deze reeks gespreksavonden verzamelt PAF bouwstenen voor een meer gelijkwaardige architectuurpraktijk. Elke avond belicht een andere kant: de opleiding, werkcultuur, participatie, representatie in de architectuurcultuur en voorbeelden van alternatieve architectuurpraktijken. Gasten en het publiek bespreken de belangrijke thema’s die een verschil kunnen maken in de zoektocht naar een meer gelijkwaardige sector.

Building a feminist architectural practice:
participation, inclusion and the shadow client

MINO x Endeavour x PAF 

A lack of gender balance and diversity is not only in an issue in architectural offices, but also for those who have a voice in the design process. What attitudes and practices can architects develop in order to do effective participatory design? Where are the keys to more diverse voices in urban development and architectural projects? On Tuesday 6 February, environmental psychologist Adeola Enigbokan will explain her concept of the 'shadow client'. This will be followed by a discussion with Ama Koranteng-Kumi (Bloei & Groei and MINO Art Space) and Caroline Thaler (Endeavour). 

Environmental psychologist Adeola Enigbokan gives an introduction to the concept of the 'shadow client' via an online connection. By this she refers to users who are not at the table, and the questions and needs that are therefore not included in the design process. How do we get a better picture of shadow clients and why is this important?

Afterwards, Ama Koranteng-Kumi (director Bloei & Groei Amsterdam and MINO Art Space Antwerp), Caroline Thaler (project leader the Feminine City at Endeavour) and the audience continue the conversation, led by Evelien Pieters (initiator PAF). How can we deploy the concept of the shadow client? What do we currently see happening in participatory processes? How do we look at concepts like power and equality in these processes? What are building blocks to make design processes and urban development more inclusive?

Adeola Enigbokan is an environmental psychologist. Adeola advises and coaches design leaders on ethical practice in the design of urban spaces, future work and emerging technologies. She combines deep knowledge of human behavior and emotional intelligence, with a passion for how social and spatial systems work and how creative change happens.
Adeola is also committed to transforming design workplace cultures by supporting a new generation of more engaged, more aware, more ethical design leaders. She currently teaches Social Design at Design Academy Eindhoven. She has previously taught Architecture at the Rietveld Academy and Science and Technology Studies at New York University. She holds a doctorate in Psychology from the City University of New York, and a BA in Anthropology from Columbia University.
www.whyadeolabecause.com

Ama Koranteng-Kumi develops and leads projects that contribute to an inclusive society. With her creative agency MINO, she leads pioneering projects at the intersection of arts & culture, empowerment, participation, sustainability and social innovation. Ama is also founder of Bloei & Groei, an innovative and award-winning green-social project in Amsterdam Southeast that creates urban gardens. These serve as healing, food and community gardens for empowering women and creating resilient neighbourhoods.
www.amakorantengkumi.nl 

Caroline Thaler is project manager at Endeavour. She graduated in architecture and expanded her knowledge and world with a master's degree in Human Settlements. Within her projects, she is always looking for opportunities, partnerships and methodologies to engage a broad spectrum of interested audiences. For her, a city is a sum of all these voices, which need to sound louder. Within Endeavour, she leads the project The Feminine City, which explores what the feminine city can look like.
endeavours.eu

Programme

19:30 Doors open. We welcome you to MINO Art Space
2000 Lecture and Q&A Adeola Enigbokan (English, via videocall)
21:00 Conversation Ama Koranteng-Kumi and Caroline Thaler (Dutch)
22:00 End of the event. Drinks at the bar

You don't need any prior knowledge, please do feel welcome! We always ensure an enjoyable evening with nice conversations, make room for everyone's contribution, and take care of everyone's privacy. You decide what you want to contribute, in conversation or in writing. 

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regular / 15€ support ticket
If this suits your financial situation better, choose a free ticket. 
Pre-registration is required. 

Collaboration

This evening is a joint initiative of MINO Art Space & Agency , Endeavour and PAF.

Tijdens deze PAF-boekenclub lezen we samen drie teksten die de specifieke kwaliteiten van een inclusieve benadering van architectuur verkennen. De essays van Jane Rendell en Lara Schrijver, en het manifest van Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser, argumenteren elk vanuit een verschillend perspectief dat de specifieke kenmerken van een feministische benadering een belangrijke meerwaarde kunnen vormen voor de samenlevingen van de toekomst.

In het essay “Only resist: a feminist approach to critical spatial practice” analyseert Jane Rendell enkele sleutelkenmerken van feministische ruimtelijke praktijken. Ze argumenteert dat de kwaliteiten van deze aanpak sterk kunnen bijdragen tot het aanpakken van toekomstige maatschappelijke uitdagingen zoals de ecologische crisis.

Het essay “Van rivaliteit naar ruimhartigheid: feministische notities voor de architectuur” van Lara Schrijver in het boek Vrouwen in architectuur onderzoekt hoe enkele kernwaarden van het feminisme, zoals het waarderen van de ander en het omarmen van ruimhartigheid, een tegengif kunnen bieden tegen de rivaliteit en de uitsluiting in de sector. Gebaseerd op het werk van bell hooks stelt Schrijver de privileges en uitsluitingsmechanismes in de geschiedenis en de theorievorming van de architectuur in de neoliberale samenleving in vraag.

Feminisme voor de 99%, een manifest van Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser, richt zich op dezelfde thematiek, maar beperkt zich niet tot ruimtelijke vraagstukken, en neemt een uitgesproken activistisch standpunt in. De auteurs trekken ten strijde tegen het liberale feminisme, en argumenteren dat feminisme zich zou moeten richten op de problemen waarmee de overgrote meerderheid van de vrouwen op de wereld mee kampen.

Leeslijst

• Jane Rendell, “Only resist: a feminist approach to critical spatial practice”, Architectural Review, 2018.
  Leestijd: 20 - 25 min

• Lara Schrijver, “Van rivaliteit naar ruimhartigheid: feministische notities voor de architectuur”, in: Vrouwen in architectuur, (nai10 uitgevers, 2023), p. 158-173.
  Leestijd: 25 - 30 min

• Cinzia Arruzza, Tithi Bhattacharya en Nancy Fraser, Feminisme voor de 99%. Een manifest, (EPO, 2019), 136 pp.
  Leestijd: 60 - 75 min
  

Praktisch

Deze editie zijn we te gast bij onze partner boekhandel De Groene Waterman, Wolstraat 7, 2000 Antwerpen. Je bent welkom vanaf 19u30, we starten om 20u00.

Voorkennis is niet vereist. Inschrijven is noodzakelijk via onderstaand formulier. Na inschrijving sturen we je meer informatie over de teksten.

Inschrijven

Hoe zorgen we voor een meer gelijkwaardige en inclusieve representatie?

De manier waarop we over architectuur spreken in boeken, tijdschriften, tentoonstellingen, lezingen en debatten, bepaalt mee de cultuur in onze sector, en wie daarin een plek vinden en wie niet. Wie worden er gerepresenteerd? Wie krijgen er een podium, wie verschijnen in publicaties en wie worden er geëerd met prijzen? Hoe zit het met de percentages vrouwen, mensen van kleur, queer, met een beperking, enzovoort? Wat denken we over quota? En hoe zit het met taal – voor wie is het debat over architectuur toegankelijk?

Setareh Noorani is senior onderzoeker bij Het Nieuwe Instituut in Rotterdam. We gaan met haar in gesprek over de architectuurcultuur vandaag. We spreken onder andere over representatie en normativiteit, over macht en poortwachters en over de vragen wie deel is van de architectuurpraktijk en hoe we kwaliteit definiëren.

Met Setareh, een aantal sleutelfiguren uit de Belgische architectuurcultuur en het publiek gaan we in gesprek. Te gast zijn onder anderen Sofie De Caigny (directeur Vlaams Architectuurinstituut), Lisa De Visscher (A+ Architecture in Belgium) en Marie Swyzen (Team Vlaams Bouwmeester).

Hoe ziet de avond eruit?

19u30 - 20u00 Deuren open. We heten je welkom bij Stadsform.
20u00 - 21u15 Gesprek met Setareh Noorani, enkele sleutelspelers uit de Belgische architectuurcultuur en het publiek.
21u15 - 21u50 Gesprek in kleine groepen. Ook de sprekers nemen deel.
21u50 - 22u00 Afronding en conclusies.
22u00 Napraten met een drankje.

Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom! We zorgen steeds voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor ieders bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven.

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regulier / 15€ steunticket
Vooraf inschrijven via onderstaande link is noodzakelijk.

Past het beter bij je financiële situatie? Kies dan een gratis ticket.

We zoeken nog enkele helpende handen voor de opbouw, het schenken van drankjes en/of opruimen. Wil jij ons helpen en gratis toegang tot de avond? Stuur een mailtje naar mail@paf.community.

Gesprekkenreeks Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk

Hoe maken we de architectuurpraktijk in België meer inclusief en gelijkwaardig? Hoe kan het werken vanuit intersectioneel feministische waarden eruitzien? In deze reeks gespreksavonden verzamelt PAF bouwstenen voor een meer gelijkwaardige architectuurpraktijk. Elke avond belicht een andere kant: de opleiding, werkcultuur, participatie, representatie in de architectuurcultuur en voorbeelden van alternatieve architectuurpraktijken. Gasten en het publiek bespreken de belangrijke thema’s die een verschil kunnen maken in de zoektocht naar een meer gelijkwaardige sector.

Tijdens de eerste PAF-boekenclub van het nieuwe seizoen lezen we een reeks teksten op zoek naar concepten die ons gesprek over een gelijkwaardige architectuursector kunnen onderbouwen. Op 9 november bespreken we onder meer klassiekers van Denise Scott Brown, Audre Lorde en Sarah Ahmed.

“Firms and clients shy away from entrusting high-level responsibility to women. On seeing their male colleagues draw out in front of them, women who lack a feminist awareness are likely to feel that their failure to achieve is their own fault”.

In haar beroemde essay ‘Room at the top?’ schreef Denise Scott Brown in 1989 dat het versterken van een feministisch bewustzijn cruciaal is. Maar hoe actueel is haar analyse voor de hedendaagse architectuursector, en hoe kunnen we het feministisch bewustzijn verder versterken?

Tijdens de eerste PAF-boekenclub van het nieuwe seizoen (her)lezen we het essay van Denise Scott Brown. We bespreken ook enkele iconische teksten van klinkende namen uit de rijke feministische literatuur, en passen deze toe op de dagelijkse ervaringen in de architectuursector. Zo verkennen we de mogelijkheden (en de grenzen) van de feminist killjoy op basis van een hoofdstuk uit het boek Living a feminist life van Sara Ahmed, en bespreken we Audre Lorde’s beroemde essay ‘The master’s tools will never dismantle the master’s house’.

Het ontbreken van een gedeeld feministisch bewustzijn hangt nauw samen met het beeld van de architect als een individueel, universeel (en vaak mannelijk) genie. Vertrekkend van Setareh Noorani’s artikel over architectuurarchieven uit het boek Vrouwen in Architectuur openen we het gesprek over het belang van een feministisch geheugen, waarin onder andere plaats is voor alternatieve praktijken.

Leeslijst

• Denise Scott Brown, Room at the Top? Sexism and the Star System in Architecture (Smithsonian Institute Press 1989)
  Leestijd: 20 min

• Sara Ahmed, Living a feminist life: Chapter 1 / Feminism is sensational, p. 21-42 (Duke University Press, 2017)
  Leestijd: 40 - 50 min

• Audre Lorde, The master’s tools will never dismantle the master’s house (1984)
  Leestijd: 6 min

• Setareh Noorani, Een pleidooi voor genetwerkte architectuurarchieven. Leren van de feministische ruimtelijke praktijk, in: Vrouwen in Architectuur (NAi010 Uitgevers, 2023)
  Leestijd: 17 min

Inschrijven

Je bent van harte welkom! Voorkennis is niet vereist.

Inschrijven is noodzakelijk via onderstaand formulier. Na inschrijving sturen we je meer informatie over de teksten.

Hoe geef je vorm aan een feministische architectuurpraktijk?

Architecten Juliane Greb en Aslı Çiçek bouwden elk een eigen bureau uit in België. Beiden maken daarbij keuzes die soms buiten het conventionele pad gaan en zetten inclusieve waarden voorop. We gaan met hen in gesprek over hoe zij vormgeven aan hun praktijk. Welke waarden staan voor hen centraal? Omschrijven zij hun praktijk als feministisch? Welke keuzes maken ze? Hoe kijken zij naar de architectuursector in België en daarbuiten, en welke ervaringen hebben ze? In een open gesprek met beide sprekers en het publiek zoeken we naar bouwstenen voor een meer gelijkwaardige en inclusieve architectuurpraktijk.

Hoe ziet de avond eruit?

19u30 - 20u00 Deuren open. We heten je welkom bij Stadsform.
20u00 - 21u00 Gesprek met Juliane Greb en Aslı Çiçek.
21u00 - 21u45 Gesprek in kleine groepen. Ook Juliane en Aslı nemen deel aan de gesprekken.
21u45 - 22u00 Gezamenlijk gesprek over conclusies en bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk.
22u00 Napraten met een drankje.

Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom! We zorgen steeds voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor ieders bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven.

Tickets

Tickets: 5€ student / 10€ regulier / 15€ steunticket

Vooraf inschrijven via onderstaande link is noodzakelijk.

Past het beter bij je financiële situatie? Kies dan een gratis ticket.

We zoeken nog enkele helpende handen voor de opbouw, het schenken van drankjes en/of opruimen. Wil jij ons helpen en gratis toegang tot de avond? Stuur een mailtje naar mail@paf.community.

Gesprekkenreeks Bouwstenen voor een feministische architectuurpraktijk

Hoe maken we de architectuurpraktijk in België meer inclusief en gelijkwaardig? Hoe kan het werken vanuit intersectioneel feministische waarden eruitzien? In deze reeks gespreksavonden verzamelt PAF bouwstenen voor een meer gelijkwaardige architectuurpraktijk. Elke avond belicht een andere kant: de opleiding, werkcultuur, participatie, representatie in de architectuurcultuur en voorbeelden van alternatieve architectuurpraktijken. Gasten en het publiek bespreken de belangrijke thema’s die een verschil kunnen maken in de zoektocht naar een meer gelijkwaardige sector.

Donderdag 6 juli komen we samen voor een zomerse drink op de daktuin van Mino Art Space in Antwerpen. We spelen het bordspel Art & My Career van Brussels kunstenaar Olivia Hernaïz, dat we voor de gelegenheid omdopen tot Architecture & My Career. Het spel, gebaseerd op honderden getuigenissen van vrouwen, laat je verschillende carrièremogelijkheden verkennen. Maar pas op voor de obstakels onderweg. Ondertussen delen we een hapje, drankje en onze ervaringen met andere fijne mensen uit de architectuurwereld. 

Over het spel

Olivia Hernaïz is een Belgisch-Spaanse kunstenaar die in Brussel woont. Met Art & My Career gaat ze in op het probleem van seksisme en genderongelijkheid in de kunstensector. Het is een gezelschapsspel, kunstwerk en bewustmakingscampagne ineen. Als speler word je uitgedaagd in de schoenen te gaan staan van zeven personages, om zo hun carrièrepad en strijd beter te begrijpen. 

Voor deze avond doopt PAF het spel om tot Architecture & My Career. Welke obstakels komen vrouwen in de architectuursector tegen? Of mensen die van kleur zijn, queer, of een beperking hebben? Hoe herkenbaar is het voor jou? Na het spelen praten we verder aan de bar, van een losse babbel tot een diepgaand gesprek. 

Praktisch

Locatie:
Daktuin van MINO Art Space & Agency, Joossensgang 10A, 2060 Antwerpen. Bij slecht weer is er voldoende ruimte binnen.

Programma:
19u00 Inloop
19u30 Welkom met terugblik op eerste maanden PAF en doorkijkje naar najaar
20u00 Spelen Art & My Career aan meerdere speeltafels met drankje en hapje
21u30 Drankjes en napraten
23u00 Einde

Inschrijven

De avond is gratis, maar schrijf je graag zo snel mogelijk in via onderstaand formulier. Zo weten wij hoeveel drankjes en spellen in huis te halen. Open voor iedereen, voel je welkom!

Op vrijdag 16 juni gaan we met PAF naar het symposium ‘Vrouwen in Architectuur’ tijdens de Rotterdam Architectuur Maand. NAi010 Uitgevers organiseert dit symposium vanwege het verschijnen van de eerste publicatie in een nieuwe reeks Documents and Histories over ontbrekende stemmen in de architectuur, onze boekenclubselectie voor het najaar. We reizen samen vanuit Antwerpen met de trein naar Rotterdam, met onderweg voldoende tijd om verder te praten. Als je met ons meereist, betaalt PAF je toegang tot het symposium.

Over het Symposium

De publicatie Vrouwen in architectuur zet aan tot een nieuwe manier van kijken, onderzoeken en bespreken. Tijdens het symposium gaan we deze nieuwe manier van kijken toepassen via lezingen, panelgesprekken en interactieve gespreksessies met het publiek.

Programma:

• 13:00-13:30 Inloop

• 13:30-15:15  Introductie Catja Edens onder moderatie van Gabriella Adèr

• Panelgesprek met Indira van ’t Klooster, Lidewij Tummers, María Novas Ferradás

• Panelgesprek met Setareh Noorani, Lara Schijver, Saskia van Stein en Jolijn Valk

• 15:15-15:45 Pauze

• 15:45-17:00 Break-out’s o.b.v. een tafelvoorzitter

• 17:00-17:30 Afsluiting

• 17:30-18:30 Borrel

Het symposium gaat door in het festivalhart van de Rotterdam Architectuur Maand, een drijvende testlocatie in de Maashaven met urban sports, een park en een event space.

Meer informatie over het symposium.

Praktisch

We nemen samen de IC-trein vanuit Antwerpen-Centraal naar Rotterdam CS om 10u44. We komen toe om 11u50 in Rotterdam, waarna we samen de metro nemen naar de locatie.

Na het event heeft iedereen de keuze om nog samen iets te eten of om de trein terug te nemen. Er is steeds een trein om xx:24 en xx:41. 

PAF voorziet de boeking en kosten van de tickets voor het symposium. De deelnemers boeken en betalen zelf hun treintickets en metrotickets. Boek je treintickets op voorhand, dat kan flink schelen in de prijs.

Inschrijven

We vinden het leuk als je meegaat! Meld je komst zo snel mogelijk door een e-mail te sturen aan evelien@paf.community.

De nieuwe boekenselectie voor de PAF Boekenclub is het boek Black Turtleneck, Round Glasses, van de Duitse architect Karin Hartmann. We bespreken het boek op woensdag 7 juni in de PAF Boekenclub.

Architecten dragen zwart. Het is een clichébeeld dat Karin Hartmann oproept met de titel Black Turtleneck, Round Glasses, het beeld van de helden uit het modernisme. Maar hoe gedateerd is dit beeld eigenlijk? Hartmann beschrijft in haar boek dat veel elementen van dit stereotype nog steeds door echoën in het idee van ‘de architect’. Zoals het beeld van het solitaire genie dat volledig toegewijd is aan zijn roeping.

In Duitsland zijn de meeste afgestudeerden in de architectuur sinds de millenniumwisseling vrouwen, maar een groot aantal conventies en veronderstellingen binnen de discipline maken het voor vrouwen moeilijk om in het vak te blijven. Daardoor gaat veel hoogopgeleid talent verloren. De als architect opgeleide en voorzitter van het Architektinnen Initiative Karin Hartmann schreef met Black Turtleneck, Round Glasses: Expanding Planning Culture Perspectives een aanklacht tegen het gebrek aan genderbalans en diversiteit in de architectuurpraktijk. Het boek onderzoekt vanuit een intersectioneel feministisch perspectief de structurele oorzaken die vrouwen - en iedereen die geen witte cis-man is - uit het vakgebied duwen. Hoe kunnen architectuuronderwijs en -discussies en het zelfbeeld van de sector diverser worden? Waar ontbreken de ervaringen van een pluralistische samenleving in de gebouwde omgeving? Hoe kunnen we een culturele verandering teweegbrengen in de planning en de architectuur?

We bespreken het boek op 7 juni.

Koop je boek via onze partner coöperatieve boekhandel de Groene Waterman (online of in Antwerpen), en lees met ons mee. Je kan ook de boekbespreking van Evelien Pieters over het boek lezen op Archined.

Je bent van harte welkom, ook als je het boek maar deels gelezen hebt. Voorkennis is niet vereist. Het boek telt 158 pagina’s en is toegankelijk geschreven. Inschrijven is gratis, maar noodzakelijk via onderstaande link.

Op dinsdag 23 mei komt auteur Karin Hartmann naar Stadsform voor een lezing en gesprek.

Gesprek met Karin Hartmann, auteur Black Turtleneck, Round Glasses

(English text below)

De Duitse architect Karin Hartmann onderzoekt en schrijft over bouwcultuur en de raakvlakken daarvan met feminisme. Met het boek Black Turtleneck, Round Glasses: Expanding Planning Culture Perspectives onderzoekt ze vanuit een intersectioneel feministisch perspectief de structurele oorzaken die veel vrouwen - en iedereen die geen witte cis-man is - uit het vakgebied duwen. Op dinsdag 23 mei komt ze naar Antwerpen en gaan we met haar en elkaar in gesprek.

Karin Hartmann is architect en auteur, en lid van de Bund Deutscher Architektinnen und Architekten (BDA). Sinds 2013 initieert ze artistieke en architecturale interventies en schrijft ze zowel voor vakpublicaties als voor haar eigen blog. Van 2016 tot 2021 was ze beleidsmedewerker bij het Bundesinstitut für Bautechnik, Stadtwerke und Raumentwicklung (BBSR) en werkte ze als freelancer. Karin Hartmann is eerste voorzitter van het carrièrenetwerk voor vrouwelijke architecten, architektinnen initiative nw (ai nw).

Met het boek Black Turtleneck, Round Glasses: Expanding Planning Culture Perspectives brengt Hartmann een aanklacht tegen het gebrek aan genderbalans en diversiteit in de architectuurpraktijk.

Tijdens deze avond gaan we dieper in op thema’s uit het boek, waaronder het starten in de architectuur als jonge vrouw, moederschap, de opleiding en (het gebrek aan) zorg.

Programma

19u00 Inloop
19u30 Start gesprek Karin Hartmann
20u15 Community-gesprekken
21u45 Einde

De voertaal van de avond is Engels, en deels Nederlands in de groepsgesprekken.

Praktisch

Vooraf inschrijven is noodzakelijk, kies de bijdrage die past bij jouw financiële situatie. 

Koop je boek via onze partner coöperatieve boekhandel de Groene Waterman (online of in Antwerpen). We gaan verder in op het boek tijdens de PAF Boekenclub op 7 juni.

Conversation with Karin Hartmann, author Black Turtleneck, Round Glasses

German architect Karin Hartmann researches and writes about building culture and its intersections with feminism. In the book Black Turtleneck, Round Glasses: Expanding Planning Culture Perspectives, she examines from an intersectional feminist perspective the structural causes that push women - and anyone who is not a white cis-man - out of the profession. She is coming to Antwerp on Tuesday 23 May where we will speak to her and each other.

Karin Hartmann is an architect and an author as well as associate member of the Bund Deutscher Architektinnen und Architekten (BDA). Since 2013 she has initiated artistic and architectural interventions and writes for both professional publications and her own blog. From 2016 to 2021 she was a policy officer at the Federal Institute for Research on Building, Urban Affairs and Spatial Development (BBSR), and she has worked as a freelancer. Karin Hartmann is first chairwoman of the career network for female architects, architektinnen initiative nw (ai nw).

During this evening, we will explore themes from the book, including starting in architecture as a young woman, motherhood, education and (the lack of) care.

The book Black Turtleneck, Round Glasses: Expanding Planning Culture Perspectives describes the lack of gender balance and diversity in architectural practice.

The main language of the evening will be English. Pre-registration is required, please choose the contribution that suits your financial situation.  

Buy your book at the cooperative bookshop de Groene Waterman (online or in Antwerp). We will discuss the book further during the PAF Bookclub on the 7th of June.

Lezing Jos Boys (Matrix Feminist Design Cooperative) en gesprek over inclusieve architectuurpraktijk

(English text below)

Jos Boys is een van de founding members van het Londens feministisch collectief Matrix, dat in de jaren 80 actief was. In deze avond bij PAF (platform voor architectuur & feminisme) geeft zij een lezing over feminisme en architectuur. Daarna volgt een gesprek met haar, drie gastsprekers en het publiek.

We spreken met Jos Boys via videocall over het werk van Matrix en het boek Making Space. Women and the Man-Made Environment, dat we lazen voor de PAF boekenclub op 15 maart. Ze vertelt over feminisme in de architectuur vroeger en nu. 

Na de lezing is er ruimte voor vragen aan Jos Boys en gaan we in gesprek met architecten Li Mei Tsien (voorzitter ufvAb, B612associates), Eyukewe Dogo (architect UN Studio, bestuurslid VAi) en Somaie Sedaghat Niai (begeleider Hubbie vzw). Zij zetten zich elk op hun eigen manier in voor een meer inclusieve samenleving en architectuurpraktijk.

De voertaal van de avond zal voornamelijk Engels zijn. Vooraf inschrijven is noodzakelijk, kies de bijdrage die past bij jouw financiële situatie. 

Jos Boys is een van de founding members van Matrix Feminist Design Cooperative. Naast haar rol bij Matrix bleef ze actief in onderzoek en onderwijs, onder meer als directeur van het Learning Environments Equality, Diversity and Inclusion Centre bij The Bartlett UCL. In 2008 was ze mede-oprichter van The DisOrdinary Architecture Project, een platform waarin kunstenaars met een lichamelijke beperking samenwerken met architectuurstudenten en onderzoekers, om manieren van toegankelijkheid en inclusie radicaal te herdenken.

Lecture Jos Boys (Matrix Feminist Design Cooperative) and conversation on an inclusive architectural practice

Jos Boys is one of the founders of the London-based feminist collective Matrix, which was active in the 1980s. On this evening at PAF (platform for architecture & feminism), she will give a talk on feminism and architecture. This will be followed by a discussion with her, three guest speakers, and the audience. The main language of the discussion will be English.

We will talk to Jos Boys via videocall about Matrix's work and the book Making Space. Women and the Man-Made Environment, which we read for the PAF Book Club on 15 March. She talks about feminism in architecture in the past and present.

After the lecture, there will be room for questions to Jos Boys and we will have a conversation with architects Li Mei Tsien (president ufvAb, B612associates), Eyukewe Dogo (architect UN Studio, VAi board member) and Somaie Sedaghat Niai (care worker Hubbie vzw). They are each, in their own way, committed to a more inclusive society and architectural practice.

Please subscribe via the button above. Choose the contribution that suits your financial situation.

• Jos Boys is one of the founding members of Matrix Feminist Design Cooperative. In addition to her role at Matrix, she remained active in research and teaching, including as director of the Learning Environments Equality, Diversity and Inclusion Centre at The Bartlett UCL. In 2008, she co-founded The DisOrdinary Architecture Project, a platform led by disabled artists that collaborates with built environment students, educators and professionals to radically reimagine approaches to accessibility and inclusion.

• Li Mei Tsien is an engineer-architect and urban planner. She studied at KULeuven, Architectural Association in London and National University of Taiwan. She founded the firm B612associates in Brussels with Olivier Mathieu. Besides her architectural practice, she is chairwoman of the ufvAb, the union of women* Architects in Belgium, which she has been involved with since 2002. The ufvAb advocates for all women* in architecture, landscape and interior design and strives for a more open and inclusive society. Among other things, Tsien also teaches at Mons University and co-curated exhibitions at home and abroad.

  (Women* represents a broader, more inclusive interpretation of womanhood).

• Eyukewe Dogo is a French-Belgian architect born and raised in France with roots in Togo. He worked for more than 10 years in Belgium at various architectural firms and has been living in Amsterdam since January 2023. He is currently working as a Senior Architect at UNStudio, where he is involved in various large scale international projects. His commitment to social change led him to take up various positions inside and outside of the field of architecture. He is currently a Board Member for The VAI (The Flanders Architecture Institute) and for Antwerp Pride with Diversity and Inclusion remit.

• Somaie Sedaghat Niai studied architecture in Germany and at the University of Antwerp. She wrote her master's thesis on the participation in urban planning of super-diverse populations. After her studies, she worked as a participation coordinator at Createlli and did her internship at RVDA, an architecture firm focusing on innovative typologies for housing, care and culture. During her internship, she decided to switch to the care sector to be closer to people, something she missed in architectural practice. She currently works as a care worker at Hubbie in Brussels, a care organisation providing support to people with disabilities.

Voor onze eerste PAF Boekenclub lezen we Making Space. Women and the Man-Made Environment. Een heruitgave van een boek uit 1984 geschreven door feministisch architectuurcollectief Matrix uit Londen. Op 15 maart gaan we in gesprek over het boek. 

Making Space is een boek dat ons uitdaagt om te kijken naar de invloed van de gebouwde omgeving op het leven van vrouwen. Het legt de seksistische aannames bloot die een grote impact hebben op de manier waarop gebouwen worden ontworpen en steden worden gepland. Daarnaast gaat het in op de rol van vrouwen in de architectuursector. Making Space blijft een baanbrekend boek dat wijst op de mogelijkheden van een feministische toekomst. 

Koop je boek via onze partner coöperatieve boekhandel de Groene Waterman (online of in Antwerpen).

Je bent van harte welkom, ook als je het boek maar deels gelezen hebt. Voorkennis is niet vereist. Het boek telt 140 pagina’s en is toegankelijk geschreven. Hoofdstukken ‘1. Introduction’ en ‘2. Women, architects and feminism’ zijn een fijne instap voor het gesprek. Inschrijven is noodzakelijk via onderstaande link.

En kom zeker ook naar de lezing op donderdag 30 maart door Jos Boys, een van de founding members van Matrix.

Praat mee over een gelijkwaardige en inclusieve architectuurpraktijk.

De architectuursector in Vlaanderen kent nog steeds geen (gender)gelijkwaardigheid. Mede door een competitieve werkcultuur en het kwetsbare zelfstandigenstatuut, maken veel vrouwen de keuze de ontwerppraktijk op enig moment te verlaten. Die carrièrekeuze, en het vrijwel ontbreken van andere gemarginaliseerde groepen in de architectuurpraktijk, verklaren we vaak als individuele overwegingen. Maar de cijfers tonen dat het een collectief probleem is met structurele oorzaken. Op 2 maart starten we het bouwen aan een community in gesprek met vrouwen – en iedereen die zich betrokken voelt – van diverse generaties en achtergronden in en rond de architectuur, om ideeën en ervaringen uit te wisselen en te leren van elkaar. 

We spreken onder meer over de werkcultuur, competitiviteit, seksisme op de werkvloer, moederschap als een bepalend carrièremoment, arbeidsvoorwaarden, en bredere representatie en meerstemmigheid in de sector. We delen ervaringen en inzichten over wat er goed gaat en wat niet, over welke achterliggende structuren we zien, en dromen over een meer inclusieve architectuurpraktijk.

Werk je op een architecten- of studiebureau, maakte je de keuze voor een opdrachtgever of overheid, of stapte je helemaal uit het vak? Ben je student of stagiair, of heb je al heel wat jaren werkervaring? Ken je deze overwegingen uit je eigen carrière? Voel je je betrokken bij het werken aan een meer gelijkwaardige sector? Je bent van harte welkom om je ervaringen en ideeën te delen. 

We zorgen voor een aangename avond met fijne gesprekken, maken ruimte voor ieders bijdrage, en dragen zorg voor ieders privacy. Je bepaalt steeds zelf wat je wilt bijdragen, in gesprek of geschreven. Je hoeft geen voorkennis te hebben, voel je welkom!

Hoe ziet de avond eruit?

19u00 - 19u30 We heten je welkom bij Stadsform met koffie/thee en iets lekkers.
19u30 - 20u00 Inleiding over het project, de thema’s en de opzet van de avond.
20u00 - 21u00 Gesprek in kleine groepen. Met tussendoor pauze en tijd voor een drankje.
21u00 - 21u30 Gezamenlijk gesprek over conclusies en ideeën voor de volgende bijeenkomsten.
21u30 Napraten met een drankje.

Vooraf inschrijven is noodzakelijk, via onderstaande link.