2. Intersectionaliteit

Intersectionaliteit is een term die vaak gebruikt wordt in hedendaagse debatten rond inclusie en gelijkheid. Het concept, ontwikkeld door Kimberlé Crenshaw in 1989 6, beschrijft hoe verschillende vormen van onderdrukking op basis van bijvoorbeeld ras, gender en klasse elkaar overlappen en beïnvloeden. Dit ‘kruispuntdenken’ erkent dat individuen complexe identiteiten hebben die door verschillende maatschappelijke assen van macht en onderdrukking worden gevormd.

Binnen de architectuursector is intersectionaliteit van groot belang, omdat deze sector historisch gedomineerd is door voornamelijk witte mannen uit de middenklasse. Dat heeft geleid tot een gebrek aan diversiteit en inclusiviteit in architectuurontwerpen en -praktijken. Het gaat verder dan louter ‘man versus vrouw’-denken. In een sector waar vrouwen systematisch uitgesloten zijn, zijn mensen van kleur, mensen met een beperking, queer personen, enzovoort dat namelijk nog meer. Binnen PAF is intersectionaliteit daarom een essentieel én uitdagend concept op onze gespreksavonden en boekenclubs.

Jos Boys, medeoprichter van het feministisch architectuurcollectief Matrix, benadrukte dat feministische architectuur inclusief moet zijn en maatschappelijke normen moet uitdagen. Boys doet dat zelf in The DisOrdinary Architecture Project, waarbij kunstenaars met een lichamelijke beperking samenwerken met architectuurstudenten om manieren van toegankelijkheid en inclusie radicaal te herdenken 7. We zagen het ook weerspiegeld in de praktijk van Juliane Greb, die het Duitse Paviljoen op de architectuurbiënnale toegankelijker maakte 2Intersectionaliteit vanuit een feministisch zorgperspectief 8. Ervaringen van verschillende soorten uitsluiting werden gedeeld tijdens de gespreksavonden. Architect Eyukewe Dogo sprak over zijn ervaringen met racisme op de werkvloer 9. Daaruit volgde een inclusietraject waaruit bleek dat ook vrouwelijke medewerkers zich vaak niet prettig voelden. Het was een concreet voorbeeld hoe uitsluitingsmechanismen, zoals seksisme en racisme, altijd samengaan.

Op welke manieren kunnen we intersectioneler denken en ontwerpen, en uitsluiting tegengaan? Het start bij de architectuuropleiding, door weg te stappen van een eurocentrisch, mannelijk perspectief en dit open te breken naar een diverser denkkader.10 In de ontwerppraktijk is dan weer nood aan meer diverse teams, die oog hebben voor verschillende noden en perspectieven. Voor wie ontwerp je? Inclusieve participatieprocessen kunnen daarbij verder helpen, en ‘de schaduwcliënt’, een concept van Adeola Enigbokan, kan een hulpmiddel en tool zijn om diegenen te bereiken die normaal over het hoofd worden gezien 11.