3. Feministisch bewustzijn

“On seeing their male colleagues draw out in front of them, women who lack a feminist awareness are likely to feel that their failure to achieve is their own fault”, schrijft architect Denise Scott Brown in 1989. 12 Ook vandaag leggen we de verantwoordelijkheid voor de keuze om de architectuuropleiding of ontwerppraktijk te verlaten vaak enkel bij de personen zelf: “Kan de werkdruk niet aan”, “Krijgt het niet gecombineerd met het gezin”, “Heeft niet zoveel ‘honger’ als de collega’s”. Het feit dat er inmiddels heel wat vrouwen succesvol zijn en een architectenbureau leiden, beschouwen sommigen als bewijs dat er geen barrière is voor vrouwen. 13 Zo blijven we architecten die een persoonlijk conflict in hun loop- baan ervaren, voorhouden dat het iets is dat ze zelf moeten oplossen. 14 Door die beslissingen als individuele keuzes te zien, blijven systemische invloeden buiten beeld. Losbreken van maatschappelijke verwachtingen, die er nog steeds zijn ten opzichte van vrouwen, is geen individuele beslissing. Die verwachtingen zijn er en we ervaren allemaal het effect ervan. 15

De maatschappelijke verwachtingen en druk zijn vaak eerder tussen de regels door aanwezig. Sara Ahmed 16 schrijft hoe het ontwikkelen van een ‘feminist conciousness’ ineens een context geeft aan het gevoel dat er iets niet klopt. Bepaalde ervaringen krijgen plots een betekenis, je krijgt er taal voor. “Feminism helps you to make sense that something is wrong; to recognize a wrong is to realize that you are not in the wrong. Becoming feminist: how we redescribe the world we are in. We begin to identify how what happens to me, happens to others. We begin to identify patterns and regularities.” 17

Meer vrouwen of mensen van kleur op bepalende posities verandert in principe niets, als zij niet anders werken en leidinggeven. Juist voor mensen in die rollen is een feministisch bewustzijn belangrijk, zodat ze de structurele uitsluitingsmechanismen signaleren en problematiseren, en mee ruimte maken voor diverse perspectieven, in plaats van de deur achter zich dicht te houden.

Ook in de ontwerppraktijk moeten we het bewustzijn ontwikkelen dat veel publieke ruimte en gebouwen niet ontworpen zijn voor vrouwen en gemarginaliseerde groepen, maar hen eerder buitensluiten. En dat machtsstructuren worden weerspiegeld in architectuur en we de aarde uitputten met onze bouwpraktijken. Door maatschappelijke normen en conventies te bevragen in plaats van ze zomaar, vaak onbewust, te aanvaarden, kunnen we als architect een positie innemen waarbij we daadwerkelijk toewerken naar gelijkwaardigheid. 18